Hipnoza antyczna
Już w starożytnym Egipcie istniały tzw. świątynie snu, w których to kapłani używali sugestii hipnotycznych w celu oddziaływania na ciało i umysł. Praca ich polegała na wprowadzaniu ludzi w trans, aby następnie wywoływać u chorych wizję, w których to bogowie zsyłali im moc uzdrawiania ciała i umysłu. Do najsłynniejszych świątyń zaliczano świątynie Serapisa. Serapis był lekarzem, bogiem uzdrowienia, który kontrolował przeznaczenie. W okresie ptolemejskim został on państwowym bogiem Egiptu. Był przedstawiany jako brodaty mężczyzna z kędzierzawymi włosami i koszykiem na głowie. W Egipcie możemy odnaleźć 42 świątynie Serapisa, w których praktykowano sen świątynny. W świątyniach Serapisa wielką cześć bogom oddają, dzieją się tam bowiem liczne cuda lecznicze, w których najsławniejsi wierzą, dla siebie i dla drugich sen świątyniowy uprawiając.
W antycznej Grecji także możemy odnaleźć świątynie snu poświęcone uzdrawianiu ciała i duszy, tradycja ta dotarła właśnie z Egiptu. Greckie świątynie urządzano na wzór egipski i również poświęcano je bogom. Najsłynniejszą świątynią była świątynia Asklepiosa w Pergamonie, Epidauros, Smyrenie i na wyspie Kos. Największą ilość zapisków dotyczących świątyń snu odnajdujemy właśnie w starożytnej Grecji. Cieszyły się one ogromną sławą i popularnością nie tylko ze względu na uzdrawiającą moc snu, lecz także z powodu snów wieszczych, które były tam praktykowane.
Początki współczesnej hipnozy
Zachodni badacze po raz pierwszy zwrócili uwagę na zjawisko hipnozy na przełomie XVIII i XIX wieku za sprawą osoby Franza Antona Mesmera, niemieckiego lekarza, twórcy tzw. magnetyzmu zwierzęcego, nazywanego również od jego nazwiska, mesmeryzmem. Teoria jego zakładała istnienie fluidu magnetycznego rozumianego jako swojego rodzaju forma oddziaływania ludzi i zwierząt. Niemiecki badacz twierdził, iż fluid magnetyczny można przenosić z jednej osoby na drugą i wykorzystywać zaistniałe zmiany do leczenia chorych. Jego teorie przypominają ówczesną bioenergoterapie. Badacze konsekwentnie odrzucili teorię mesmeryzmu uważając ją za nienaukową, a kojarzona z jego osobą hipnoza została uznana za szarlatanerię. Część badaczy próbowała dowieść, że wszelkie działania terapeutyczne Mesmera były w istocie rodzajem oddziaływania czysto psychologicznego. Wykazywano, że pacjenci niewidzący, iż Mesmer zbliża do ich ciała dłoń lub magnes, nie odczuwali w żaden sposób jego oddziaływania, natomiast odczuwali je wówczas, gdy widzieli zabiegi Mesmera lub byli przekonani o tym, że ów już je rozpoczął. czysto psychologiczne oddziaływanie samego magnesu w zabiegach przeprowadzanych przez Mesmera próbowano wykazać zamieniając go na zwykły kawałek żelaza. Pomimo licznych argumentów, które sprzyjały teorii uznania psychologicznych aspektów terapii, Mesmer do grobowej deski oficjalnie podtrzymywał swoje teorie magnetycznych fluidów, jednocześnie uważając, iż w jego terapii nie występują oddziaływania psychologiczne takie, jak sugestia czy hipnoza. Léon Chertok w swojej pracy z 1989 roku, pomimo przekonań Mesmera, nazwał go prekursorem badań nad hipnozą, jakkolwiek ograniczając się przy tym do prób wyjaśnień czysto fizjologicznych przy pominięciu aspektów psychologicznych.
Kolejnym ważnym badaczem był niewątpliwie portugalski mnich Abbe Faria (1756-1819), który do magnetyzmu zwierzęcego podszedł w sposób naukowy. Twierdził on iż: Nic nie pochodzi od magnetyzera, wszystko to co się dzieje ma miejsce w wyobraźni osoby magnetyzowanej, za pomocą sugestii stworzonej w umyśle. Wszystkie efekty, sugestie wystąpić mogą u osób nie tylko w czasie świadomego snu, ale także w stanie czuwającym, tak długo, jak mają doświadczenie koncentracji. Niektórzy jednak wykazują te umiejętności, bez konieczności doświadczeń koncentracji, a są w stanie przeżyć, ten rodzaj snu. Mimo to wystąpienie doświadczeń poza snem jest tylko częściowe jak to, co miało miejsce w czasie snu, czy chodzi to o intuicję czy wpływ na ruchy ciała. Faria zmienił terminologię mesmeryzmu. Poprzednio koncentrowano się na danym przedmiocie. W terminologii Farii, hipnotyzer stał się koncentratorem a somnambulizm był postrzegany jako świadomy sen. Metoda hipnozy stosowanej przez Faria jest swojego rodzaju skupianiem się na danej osobie, rzeczy i doświadczeniu.
Następną osobą, która walnie przyczyniła się do rozwoju hipnozy jest szkocki chirurg James Braid (1795-1860). W listopadzie 1841 roku zainteresował się on mesmeryzmem, gdy osobiście zobaczył pokaz Charlesa Lafontaine, podróżującego, francuskiego mesmerysty. Badał on kondycję fizyczną przedmiotów badań Lafontaina i doszedł do wniosku, że były one w faktycznie, całkowicie różnym stanie fizycznym. Po pewnym czasie przekonał się, że naturalny psycho-fizyczny mechanizm jest prawdziwym fenomenem i natychmiast wystąpił z pięcioma wykładami w Manchesterze, które rozpoczął 27 listopada 1841 roku. Postanowił on użyć słowa Hypnosis od greckiego boga snu Hypnosa, by odciąć się od Mesmera i jego praktyk. Później zauważając swój błąd chciał zmienić nazwę z hipnozy na monoideizm, jednak pojęcie hipnozy była już zbyt popularne.
James Esdaile (1808-1859), brytyjski chirurg, pionier znieczulenia poprzez hipnozę. Jego metoda, używana przed wynalezieniem chloroformu zapisała się w historii anestezji. Dzięki użyciu hipnozy James zmieniał postrzeganie bólu oraz powodował rozluźnienie mięśni, co skutkowało tym, że pacjent leżał spokojnie na stole operacyjnym i nie przeszkadzał w przeprowadzaniu zabiegu. Niestety pod naporem innych lekarzy został on zmuszony zaniechać dalszej swojej działalności, co skutkowało tym, iż temat śpiączki hipnotycznej został zapomniany aż do XX wieku.
Ambroise-Auguste Liébeault (1823-1904) jako pierwszy zaczął wprowadzać pacjentów w trans wyłącznie używając przy tym sugestii hipnotycznych. W 1886 roku założył Szkołę Nancy w mieście Nancy. Swoje życie poświęcił badaniom nad hipnotyczną sugestią i wykorzystaniu jej w opiece zdrowotnej. Liébeault był następcą Abbégo Farii.
Hippolyte Bernheim (1837-1919) francuski lekarz i neurolog. Bernheim studiował na uniwersytecie w Strasburgu, gdzie w 1867 roku uzyskał tytuł doktora nauk medycznych. W tym samym roku został lektorem na uniwersytecie. Stworzył on teorię, iż hipnoza to naturalny stan umysłu i nie jest domeną histeryków, lecz każdy zdrowy człowiek wielokrotnie wchodził w trans, zupełnie nie zdając sobie z tego sprawy.
Jean-Martin Charcot (1825-1893) - ukończył studia medyczne i zaczął pracować na oddziale Pierre'a Rayer w Salpetriere. Zyskał wielką sławę wywołując napady histerii poprzez hipnozę. Od 1882 był profesorem Kliniki Chorób Nerwowych.
Kolejnymi, bardzo ważnymi dla rozwoju hipnozy byli amerykańscy badacze William James, Boris Sidis oraz G. Stanley Hall. Rozwinęli oni koncepcję umysłu podświadomego, która to wyjaśniła fenomen sugestii hipnotycznych. Wykładali oni, iż w stanie hipnozy umysł świadomy znajduję się w stanie bezczynności lub tzw. zawieszenia iw wówczas hipnotyzer, może kierować swoje sugestie bezpośrednio do umysłu nieświadomego.
Freud (1856-1939) rozpoczął swoją karierę jako sympatyk hipnozy i nauk Bernheima. Później natomiast zaczął twierdzić, iż technika ta umieszcza lekarza za bardzo w roli dyktatora i wybrał stosunkowo łagodniejsze podejście a dokładnie psychoanalityczne metody wolnych skojarzeń.
Hipnoza współczesna
Dave Elman (1900-1967) jeden z dwóch ojców hipnozy współczesnej, zasłużył się dla rozwoju hipnoterapii nowym, szybkim, dyrektywnym podejściem. Podczas swojego życia nauczył on hipnozy tysiące terapeutów oraz lekarzy na terenie Stanów Zjednoczonych, dzięki czemu byli oni w ciągu zaledwie 3 minut przygotować pacjenta do bezbolesnej operacji. Podejście Elmana do hipnoterapii oparte było na hipnoanalizie. Uczył również lekarzy jak przygotować kobiety do hipnoporodu, hipnozy-dentystycznej, usuwania alergii, jąkania, obżarstwa i fobii. Jego dzieło Hipnoterapia uczy przyszłych hipnotyzerów od lat sztuki terapeutycznej.
Milton Hyland Erickson (1902-1980) to z kolei ojciec hipnozy niedyrektywnej. Jego podejście do hipnozy w wielu wypadkach było całkowicie odmienne od tradycyjnego modelu hipnozy. Rozwój technik przez niego używanych doprowadził do powstania Hipnozy Ericksonowskiej. Której metody pracy często są odmienne od pracy z hipnozą dyrektywną. Stosował on często metafory i opowiadania w swojej pracy terapeutycznej. Cieszył się ogromną sławą jako wrażliwy i niezwykle skuteczny hipnoterapeuta, potrafiący wprowadzić w stan hipnozy każdego pacjenta. Techniki Miltona Ericksona stanowią jeden z filarów NLP, które są wykorzystywane w wystąpieniach publicznych, marketingu czy sprzedaży.
